Hiệu ứng ếch luộc – Liệu bạn có đang bị luộc mà không hề hay biết?

Các bạn đã bao giờ nghe về “hiệu ứng con ếch bị luộc” chưa ? Cái tên nghe có vẻ lạ và rất là ngộ nghĩnh. Tuy nhiên nó lại là 1 chiến lược tâm lý được sử dụng rất phổ biến trong cuộc sống đấy. Có 1 thí nghiệm là:

Nếu bạn đun 1 nồi nước sôi ùng ục. Sau đó thả con ếch vào trong đó. Con ếch sẽ nhảy ra khỏi nồi nước ngay lập tức. Nhưng nếu bạn để 1 nồi nước nguội rồi mới thả con ếch vào, sau đó bật lửa đun lên, nhiệt độ được tăng dần lên một cách thật chậm (tăng 0,002 °C/giây). Thì con ếch sẽ ở yên trong đó cho đến khi nó bị luộc chín. Thí nghiệm này được Edward Scripture thực hiện năm 1897. Ý nghĩa của thí nghiệm này nói lên cơ thể một số loài động vật có khả năng thích nghi với nhiệt độ môi trường khi tốc độ thay đổi chậm hơn tốc độ thích nghi. Về con người, nếu bạn muốn người khác thay đổi hay đưa ra một quyết định gì đó, đừng bắt họ phải đáp ứng ngay cái bạn muốn, mà hãy tạo điều kiện để họ dịch chuyển từ từ, từng chút một đến cái bạn muốn. Kiến thức này được sử dụng vào việc tốt hay xấu thì tùy vào người sử dụng, và cả quan điểm đúng-sai của mỗi người khác nhau nữa . Một số ví dụ như:

1)Một nhân viên kinh doanh giới thiệu bạn sử dụng các gói dịch vụ của công ty họ. Ban đầu họ sẽ cho bạn dùng thử gói miễn phí. Sau đó nếu bạn thích, họ sẽ mời bạn dùng gói vài trăm nghìn đồng, đó chỉ là một số tiền nhỏ. Rồi sau đó lại kêu gọi bạn dùng gói tầm 1,5-2 triệu đồng, với nhiều quyền lợi và quà tặng khuyến mãi khác. Rồi cứ thế, họ sẽ bán những gói dịch vụ 5 triệu, 10 triệu, vài chục triệu, cho đến cả trăm triệu. Nếu ngay từ đầu mà họ mời khách hàng mua gói vài trăm triệu, khách hàng sẽ thấy số tiền quá lớn và từ chối ngay lập tức.

2)Một số tổ chức xã hội, kêu gọi mọi người làm công tác tình nguyện, làm những việc tốt cho cộng đồng một cách phi lợi nhuận. Những người được mời vào tổ chức được hứa hẹn là chỉ giao những việc nhẹ nhàng, đơn giản, làm tự nguyện, tốn ít thời gian, công sức. Bước đầu sự thật đúng là như vậy. Nhưng dần dần, số lượng việc sẽ được tăng dần lên, độ khó cũng tăng theo. Những thành viên nào làm tốt công việc lại được tuyên dương trong các cuộc họp, được trao bằng khen để thành viên đó có thêm động lực. Dần dần, họ đã đào tạo ra một đội ngũ những thành viên tích cực, sẵn sàng bỏ rất nhiều thời gian, công sức, lẫn tiền bạc để làm việc không lương cho tổ chức đó. Nếu ngay từ khi họ tuyển thành viên mà nói sự thật: “Tôi đưa các bạn vào tổ chức, tôi mong muốn các bạn sẽ làm thật nhiều việc mà không cần nhận lương” thì hầu như chẳng có ai dám vào cả. Điều này cũng tốt khi họ tạo ra một đội ngũ đi làm việc công ích cho xã hội, nhưng nó lại có mặt trái là: có những người dành quá nhiều thời gian làm công tác xã hội sẽ dẫn đến còn ít thời gian để chăm lo cho gia đình và công việc. Tất nhiên con người thì sẽ thông minh hơn con ếch. Khi đã cảm thấy quá mệt mỏi vì gánh nhiều việc, con người sẽ biết từ chối. Tuy nhiên, những lãnh đạo của tổ chức cũng rất khôn khéo, họ giỏi kỹ năng thuyết phục và có nhiều biện pháp tâm lý khác để giữ những thành viên tích cực ở lại tổ chức mà vẫn khiến họ duy trì khối lượng công việc, nếu có giảm bớt công việc thì cũng giảm đi khá ít. Mình sẽ dành 1 bài viết khác để nói rõ hơn về chủ đề này .

============================================

Về một góc nhìn khác, chúng ta cần hiểu rằng: chúng ta thích nghi với cái gì thì không có nghĩa là cái đó sẽ không mang lại tác hại cho chúng ta. Việc gì cũng có 2 mặt của nó. Sự thích nghi giúp chúng ta tồn tại được trong 1 môi trường nào đó, nhưng nếu môi trường đó mang lại 1 tác hại được tăng lên từng chút một .Nếu chúng ta không nhận ra để hành động thay đổi mà cứ thích nghi, hay nhận ra tác hại nhưng lại chủ quan, cảm thấy chưa cần phải thay đổi, thì dần dần chúng ta cũng sẽ bị luộc chín giống như con ếch đó .Ví dụ :

3) Những người sống ở khu vực kênh nước đen. Ban đầu lượng chất bẩn ở dưới kênh còn ít, mùi hôi bốc lên ít. Nhưng dần dần lượng chất bẩn ngày một nhiều hơn, mùi nước ở kênh bốc lên rất hôi thối. Người ở nơi khác đi ngang qua thì thấy hôi thối không chịu nổi, nhưng những người ở đó thì lại quen rồi, mặc dù họ vẫn ngửi thấy mùi hôi của kênh nước, nhưng do họ đã thích nghi được và mùi hôi vẫn nằm trong ngưỡng chịu đựng của họ. Nhưng nếu họ vẫn tiếp tục ở đó, một ngày nào đó họ sẽ bị các bệnh về đường hô hấp. (Những người có ý muốn đổi chỗ ở nhưng không đủ điều kiện thì không được tính là bị chi phối bởi hiệu ứng này)

4) Trong công ty, khi 1 người bị cấp trên và đồng nghiệp bắt nạt, nếu người đó không có sự thay đổi bản thân, đồng thời phản kháng lại sự bắt nạt, hoặc chuyển chỗ làm nếu không đủ sức phản kháng…mà cứ ở lại cam chịu, nhường nhịn…thì dần dần người đó sẽ thích nghi với việc bị bắt nạt. Còn những kẻ bắt nạt thì sẽ xâm phạm ngày một nhiều hơn, họ sẽ hiểu rằng: đối với con mồi kia, mình được quyền làm như thế. Nạn nhân đó sẽ không có 1 vị thế tốt trong công ty và luôn bị vùi dập, như: bị xúc phạm, bị ép chịu trách nhiệm về những hậu quả của người khác gây ra, bị ép làm khối lượng công việc nhiều hơn lại được hưởng lợi ít hơn người khác, bị lừa gạt…Sẽ không có ai muốn mình bị như vậy. Thế nên mỗi người đều cần phải vạch ranh giới về sự thích nghi của mình.

Còn rất nhiều vấn đề khác trong cuộc sống này. Như vấn đề ô nhiễm môi trường, hiện tượng nóng lên toàn cầu ,thực phẩm có hóa chất độc hại…. mà chúng ta như những con ếch đang bị luộc chín dần dần mà không hề hay biết, hoặc có biết thì cũng chấp nhận vì…đã thích nghi rồi.

*Thông điệp gửi đến bạn đọc:
Trong quá trình con người thích nghi với môi trường xung quanh. Có những tác hại đến từ tự nhiên hoặc nhân tạo (có chủ ý từ con người), những tác hại này được tăng lên từng chút một, do khả năng thích nghi khiến cho con người không cảm nhận được rõ rệt hoặc cảm nhận được nhưng lại chủ quan, coi thường các quá trình chậm thì đến một lúc nào đó, con người sẽ phải gánh chịu hậu quả.

============================================

*Phản hồi ý kiến với bạn đọc:
Sau khi bài viết này được đăng lên, mình nhận được một số ý kiến trái chiều. Bao gồm sự hiểu lầm và không đồng tình với lý luận trong bài viết .Mình xin phản hồi các ý kiến sau đây:

#1: Không thể so sánh người với ếch. Không thể lấy ếch để suy ra con người.
Trả lời: Cách đặt tên hiệu ứng mang chỉ tính ẩn dụ. Mặc dù cơ thể sinh học của người và ếch là khác nhau. Đại ý bài viết nói về khả năng thích nghi của con người với môi trường xung quanh, với điều kiện sự tăng tiến diễn ra một cách chậm rãi đủ để con người thích nghi được. Sự thích nghi của con người không chỉ riêng về nhiệt độ mà còn thuộc về cả 5 giác quan lẫn cách ứng xử giữa người với người.

#2: Kiến thức này không thể ứng dụng vào thực tế.
Trả lời: Đúng mà cũng không đúng. Trong môi trường thực tế thì nó sẽ rất đa dạng các sự việc, sự vật, hiện tượng tác động vào . Nên người ứng dụng sẽ không thể sử dụng duy nhất 1 kiến thức mà phải kết hợp nó với nhiều kiến thức khác. Điều này không chỉ xảy ra đối với kiến thức này mà còn xảy ra với tất cả kiến thức khác.

#3: Bài viết này tuyên truyền cho đa cấp ? Được viết ra để dạy cách dụ dỗ người khác ?
Trả lời: Bài viết này không tuyên truyền cho đa cấp gì cả . Nó được viết với mục đích chia sẻ kiến thức. Kiến thức này đã được nhiều người đi trước viết theo cách của họ, và được nhiều cá nhân hay tổ chức ứng dụng với mục đích của riêng họ. Một kiến thức bản thân nó không có tốt hoặc xấu, tốt hay xấu nằm ở người sử dụng và cái nhìn của người đánh giá về nó.

#4: Thí nghiệm này không đúng. Vẫn có những con ếch biết nhảy ra khỏi nồi nước
Trả lời: Điều này có xảy ra, thí nghiệm nào cũng có sai số, không có gì là hoàn toàn đúng cả. Vì dù là ếch thì mỗi con có tốc độ thích nghi và ngưỡng chịu đựng khác nhau. Sẽ có những con cảm thấy không chịu đựng nổi nữa và nó sẽ nhảy ra khỏi nồi nước. Điều này là do tốc độ thích nghi của nó chậm hơn việc tăng nhiệt độ. Nhưng giá trị về thí nghiệm vẫn không thay đổi .Con ếch vẫn ở trong nồi một khoảng thời gian nhất định cho đến khi nó không chịu được nữa. Còn nếu ngay từ đầu mà đã đun sôi nồi nước, thì sẽ không có con ếch nào ở yên trong nồi cả.

Cảm ơn những phản hồi của các bạn để bài viết của mình được hoàn chỉnh hơn.